Gospodarka Obiegu Zamkniętego

Zgodnie ze strategią PGE, jednym ze sposobów osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 roku jest wdrożenie zasad gospodarki cyrkularnej (GOZ) we wszystkich obszarach działalności. Działania, polegające na domykaniu obiegów surowców, ukierunkowane są na optymalne wykorzystanie zasobów, ochronę surowców naturalnych oraz minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania na środowisko, między innymi poprzez ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów.

Do procesów i aktywów będących w zgodzie z gospodarką obiegu zamkniętego zaliczamy:

• przedłużanie cyklu życia wykorzystywanych surowców i materiałów,
• ograniczenie strat energii i odpadów materiałowych,
• przetwarzanie odpadów na pełnowartościowe produkty w celu minimalizowania ich powstawania,
• rekultywacja i przywracanie walorów inwestycyjnych terenom poprzemysłowym.

Idea ponownego wykorzystania ubocznych produktów spalania (UPS) towarzyszy sektorowi energetycznemu od ponad 20 lat. Ograniczanie emisji do atmosfery powoduje wzrost ilości substancji wychwytywanych w instalacjach ochrony powietrza, a tym samym zwiększenie możliwości zagospodarowania ubocznych produktów spalania. Grupa PGE kładzie duży nacisk na gospodarcze wykorzystanie UPS, wdrażając w praktyce ideę zmniejszania swojego wpływu na środowisko naturalne. Ponowne wykorzystanie odpadów paleniskowych w różnych sektorach przemysłu przynosi wymierne korzyści dla środowiska:

• nie prowadzi do konieczności przeznaczania nowych terenów pod budowę instalacji składowisk odpadów i infrastruktury towarzyszącej,
• ogranicza wykorzystanie surowców naturalnych (np. gipsu naturalnego, kruszyw), a tym samym zmniejsza powierzchnie terenów zdegradowanych związanych z ich wydobywaniem;
• prowadzi do zmniejszenia uciążliwości składowisk odpadów, zarówno dla ludzi jak środowiska naturalnego;
• obniża koszty prowadzenia działalności.

W ramach Grupy Kapitałowej PGE wydzielony został dedykowany segment GOZ, w którym wiodącą rolę pełni spółka PGE Ekoserwis. Jego działalność skoncentrowana jest na realizacji oraz na wdrażaniu ekologicznych i ekonomicznych rozwiązań w obszarze zasobów surowców i odpadów poprzemysłowych z energetyki. Głównym celem nowego segmentu jest spójne, strategiczne i biznesowe zarządzanie strumieniami surowców poprzemysłowych w myśl gospodarki obiegu zamkniętego, z uwzględnieniem dbałości o środowisko i zrównoważony rozwój.

Priorytetem segmentu GOZ jest promowanie, kreowanie i wdrażanie zasad gospodarki cyrkularnej w całej Grupie PGE oraz zwiększanie stopnia wykorzystania surowców biorących udział w procesach wytwarzania energii. Jest to jest odpowiedź na wyzwania polskiej gospodarki zarówno w perspektywie długoterminowej, jak i w najbliższych latach jako istotny element procesu transformacji. Efektywny model GOZ pozwoli przeprowadzić transformację energetyczną, która wpisze się w krajowe wyzwania w zakresie energetyki bezodpadowej i przyjaznej dla środowiska.

Odpowiednie zapewnienie wykorzystania surowców wtórnych wiąże się z koniecznością wdrażania w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla tych surowców. Pakiet EU GOZ, ograniczający, a docelowo eliminujący co do zasady ich składowanie, jest poważnym wyzwaniem dla energetyki i górnictwa. Jest to równocześnie szansa dla branży energetycznej oraz korzyść wynikająca z zachowania zasobów naturalnych dla następnych pokoleń i mniejszego oddziaływania na środowisko.

UPS są efektem produkcji energii elektrycznej i ciepła w jednostkach wytwórczych, wykorzystujących paliwa kopalne. Gospodarowanie UPS w Grupie PGE, w oparciu o gospodarkę obiegu zamkniętego, prowadzi do wykorzystywania odpadów jako pełnowartościowych substancji zagospodarowanych w innych gałęziach gospodarki (przemysł cementowy, budownictwo, drogownictwo, górnictwo), a w konsekwencji do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów końcowych. W roku 2021 w elektrowniach i elektrociepłowniach należących do Grupy PGE zostało wytworzonych podczas produkcji energii elektrycznej i ciepła sumarycznie blisko 11 mln ton UPS w postaci popiołów, żużli, mieszaniny popiołowo-żużlowej i gipsu z instalacji odsiarczania spalin, z czego aż 65 proc. zostało wykorzystane gospodarczo, w tym jako pełnowartościowe produkty, które znajdują swoje zastosowanie w wielu zdywersyfikowanych kierunkach gospodarczych. Ponowne wykorzystanie ubocznych produktów spalania w różnych sektorach przemysłu przynosi wymierne korzyści dla środowiska. Zmniejsza się uciążliwość składowisk odpadów, zarówno dla ludzi jak i środowiska, gdyż nie ma potrzeby przeznaczania nowych terenów pod ich budowę, wraz z infrastrukturą towarzyszącą.

Uboczne produkty spalania zastępują z powodzeniem surowce naturalne (np. gips naturalny, kruszywo), ograniczając tym samym ich wydobycie, jak również emisje, które towarzyszą ich wydobyciu. Odpowiedzialne wykorzystanie surowców wtórnych, jak gips z instalacji odsiarczania spalin, to dobry przykład wdrażana w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla surowców wtórnych. Takie działania wpływają na ochronę złóż kopalnych dla przyszłych pokoleń.

Nie bez znaczenia jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w cyklach produkcyjnych, które wykorzystują UPS. Przykładem może być ograniczenie śladu węglowego w produkcji cementu z wykorzystaniem popiołów lotnych, czy też płyt gipsowych z wykorzystaniem gipsu syntetycznego. Wykorzystanie popiołów wysokowapniowych z energetyki zawodowej ogranicza emisję CO₂, która towarzyszy w przemyśle cementowym i wapienniczym przy produkcji tradycyjnych spoiw (tj. cementu lub wapna). Dzięki temu energetyka konwencjonalna przyczynia się do części unikniętej emisji CO₂ w skutek zastosowania UPS dostarczanych z energetyki do przemysłu cementowego. Według raportu Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami dzięki wytworzeniu spoiw z UPS, które z powodzeniem zastępują cement i naturalne wapno w wybranych zastosowaniach geotechnicznych – głównie w budowie dróg, redukcja emisji CO₂ w okresie 5-letnim może zmniejszyć się o niemal 568 tys. ton CO₂.

Sposoby zagospodarowania odpadów UPS stosowane przez PGE są działaniami proekologicznymi, będącymi między innymi alternatywą dla składowania. Rozwiązania są opracowywane z wykorzystaniem własnego zaplecza badawczo-rozwojowego oraz laboratorium, a także wspierane są przez wiodące jednostki naukowo – badawcze, z którymi podmiot ten prowadzi stałą współpracę. Wytwarzane UPS i gips są monitorowane pod względem jakościowym i, w zależności od parametrów, kierowane są do odpowiedniego wykorzystania.

Na stosowaniu sprawdzonych i bezpiecznych rozwiązań korzystają m.in. wytwórcy cementu, betonu, producenci ceramiki, górnictwo i firmy drogowe. Wyroby powstające przy zastosowaniu technologii wykorzystania ubocznych produktów spalania spełniają wszystkie wymagania, jakim muszą sprostać materiały czy wyroby budowlane.

Uboczne produkty spalania znalazły również zastosowanie w rekultywacji oraz makroniwelacji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, przywracając wielu terenom dawne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Znajdują one również szerokie zastosowanie w górnictwie do zabezpieczania wyrobisk.

W 2021 roku największe ilości UPS były kierowane do segmentu budowlanego.

Kopaliny towarzyszące złożom węgla brunatnego zwane Ubocznymi Produktami Wydobycia (UPW) odgrywają istotną rolę w zrównoważonym łańcuchu dostaw surowców i materiałów. Zaliczamy do nich: wapienie, kredę jeziorną, piaski, iły, bruki krzemienne oraz głazy narzutowe w postaci granitoidów i innych skał skandynawskich. Zagospodarowywanie kopalin towarzyszących przyczynia się do racjonalnej gospodarki złożem i ochrony powierzchni Ziemi.

Rekultywacja i przywracanie walorów inwestycyjnych terenom poprzemysłowym jest nieodłącznym etapem kończącym wydobywanie kopalin energetycznych. Likwidacja wyrobisk ma na celu nadanie im walorów użyteczności i przywrócenie środowisku. W przypadku wyrobisk węgla brunatnego doświadczenia międzynarodowe pokazują, że najbardziej popularna jest rekultywacja w kierunku wodnym. W tym celu wykonuje się makroniwelację z wykorzystaniem zgromadzonych w fazie eksploatacji mas ziemno-skalnych w celu odpowiedniego ukształtowania terenu na potrzeby wypoczynku i rekreacji lub w innym kierunku.

Obszary zrekultywowane mogą być także atrakcyjnym terenem pod inwestycje w odnawialne źródła energii. Lokalizacja tych terenów w pobliżu przyłączy energetycznych pozwoli w przyszłości na przeznaczenie ich pod budowę farm wiatrowych, fotowoltaicznych, czy magazynów energii.

W dobie transformacji PGE stawia sobie nowe wyzwania związane z rozwojem i wdrażaniem technologii przetwarzania odpadów i odzysku surowców z instalacji OZE, które w dostrzegalnym horyzoncie czasowym również będą stanowić potencjał do optymalnego ich wykorzystania zgodnie z zasadami Gospodarki Obiegu Zamkniętego. Aby móc to realizować, niezbędne są specjalistyczne kompetencje i dedykowana działalność badawczo-rozwojowa w tym obszarze. Dlatego w 2021 roku rozpoczęto prace nad budową Centrum Badań i Rozwoju GOZ, w którym będą realizowane projekty skoncentrowane między innymi na odzysku i recyklingu surowców z wyeksploatowanych instalacji OZE.

Centrum Badań i Rozwoju GOZ skoncentrowane będzie na wykorzystaniu wszelkich powstających w procesach wytwarzania energii odpadów zarówno z obecnej energetyki konwencjonalnej, jak również z energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii. Celem Centrum jest utworzenie ośrodka kompetencji badawczo – rozwojowych w obszarze zagospodarowania odpadów z przemysłu energetycznego. Specjalistyczna placówka będzie posiadać własne laboratorium badawczo-techniczne. Zakres prac nad zaawansowanymi projektami będzie obejmował wypracowanie technologii i rozwiązań przetwarzania odpadów, odzysku surowców oraz wytwarzania pełnowartościowych produktów z pozyskiwanych zasobów.