Odpowiedzialne podejście do zarządzania zasobami wodnymi

Kopalnia Bełchatów od początku funkcjonowania systemu odwadniania górotworu prowadzi planową i racjonalną działalność w zakresie ochrony wód. System odwodnienia Kopalni Bełchatów ujmuje zarówno wody podziemne i powierzchniowe w celu odwodnienia górotworu w stopniu umożliwiającym bezpieczną eksploatację węgla brunatnego z Pola Szczerców i Pola Bełchatów.
W celu przeciwdziałania skutkom oddziaływania na środowisko kopalnia:

• stosuje system odwodnienia wgłębnego przy użyciu wielkośrednicowych studni głębinowych, co umożliwia obniżenie zwierciadła wód podziemnych, przy zachowaniu bezpieczeństwa robót górniczych i ograniczaniu ilości pompowanych wód,
• stosuje selektywne ujmowanie i odprowadzanie wód pompowanych w wyrobisku celem ograniczenia ilości wód brudnych wymagających oczyszczenia,
• stosuje wielostopniowy system oczyszczania wód odprowadzanych z odwadniania wyrobiska,
• utrzymuje właściwego układu hydrodynamicznego w rejonie wysadu solnego „Dębina” w celu ochrony jego struktury,
• monitoruje wpływ działalności górniczej na środowisko naturalne pozwalający na obserwację wczesnych ewentualnych symptomów pogorszenia stanu wybranego elementu środowiska i dający możliwość podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych.

Wody z odwodnienia wgłębnego, odprowadzane są systemem rowów i kanałów w wielkościach i parametrach fizykochemicznych, nieprzekraczających ustaleń ustawowych zawartych w obowiązującej decyzji wodnoprawnej. Wody odprowadzane do cieków powierzchniowych zachowują minimum II klasę czystości.
W ramach ochrony czystości wody w istniejących ciekach naturalnych regionu wykorzystywane są:

• Centralna Oczyszczalnia Ścieków w Rogowcu – typu mechaniczno – biologicznego. Oczyszcza następującego rodzaju ścieki: bytowo-socjalne, deszczowo – przemysłowe. Oczyszczalnia świadczy usługi w zakresie oczyszczania ścieków dla firm zewnętrznych,
• Oczyszczalnia Ścieków w Chabielicach – oczyszczalnia typu mechaniczno-biologicznego. Oczyszcza ścieki socjalno-bytowe z zapleczy O/Szczerców oraz świadczy usługi oczyszczania dla Zakładu Gospodarki Komunalnej w Szczercowie.
  Dla ochrony wód istotna jest eksploatacja następujących obiektów: osadniki do sedymentacji osadów dla wód z odwodnienia powierzchniowego oraz bariera ochronna wysadu solnego „Dębina” dla utrzymania jednakowego poziomu wód w górotworze otaczającym wysad.

W 2021 roku Oddział Kopalni Turów odprowadził do cieków zewnętrznych: wody kopalniane z odwodnienia powierzchniowego wyrobiska, wody studzienne oraz ścieki bytowe. Jakość wód studziennych pozwala na ich bezpośrednie odprowadzenie do cieków zewnętrznych. Natomiast wody kopalniane i ścieki bytowe oczyszczane były w 5 zakładowych oczyszczalniach ścieków. Oczyszczalnie wód kopalnianych Oddziału KWT wyposażone są w system Actiflo – wysokoefektywny proces redukcji zawiesiny i są to:

• Oczyszczalnia mechaniczno – chemiczna nad potokiem Ślad
• Oczyszczalnia mechaniczno – chemiczna nad potokiem Biedrzychówka
• Oczyszczalnia mechaniczno – chemiczna nad rzeką Nysa Łużycka

Oczyszczalnie mechaniczno-biologiczne natomiast pracują na bazie osadu czynnego i są to:

• Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna dla Ośrodka Administracyjno – Usługowego OAU
• Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna dla potrzeb V pochylni OSA-2

Ilość odprowadzanych wód kopalnianych uzależniona jest od ilości opadów i w 2021 roku kształtowała się na poziomie ok. 13 mln m³. Parametry w zakresie ilości i jakości odprowadzanych ścieków regulują wymogi posiadanych przez Oddział ważnych pozwoleń wodnoprawnych. Na bieżąco prowadzony jest monitoring jakościowy i ilościowy odprowadzanych wód i ścieków.
Równocześnie kopalnia prowadzi aktywne działania mające wyeliminować potencjalne ryzyka wpływu eksploatacji na środowisko i pobliskie tereny, niezależnie od wieloletniego stałego monitoringu wód podziemnych, prowadzonego przez polsko-czeskie i polsko-niemieckie zespoły specjalistów. Najnowsza inwestycja prośrodowiskowa kopalni to dobiegająca końca budowa ekranu przeciwfiltracyjnego, który zabezpiecza sąsiadujące z kopalnią tereny po czeskiej stronie granicy przed potencjalnym odpływem wód gruntowych. Jego zadaniem jest ochrona ujęcia wody pitnej w czeskiej miejscowości Uhelna, znajdującej się w bliskim sąsiedztwie kompleksu w Turowie. Zgodnie z ustaleniami strony czeskiej i polskiej, określonymi w decyzji środowiskowej, kosztem kilkunastu milionów złotych powstaje podziemna bariera dodatkowo zabezpieczająca stosunki wodne na granicy obu krajów. Ekran przeciwfiltracyjny o długości długość ok. 1100 metrów i szerokość ok. 1 metra, jest realizowany na głębokości od 65 do 117 metrów z wykorzystaniem technologii kilkuset odwiertów oraz iniekcji. Aktualnie, zakończono wiercenie 200. otworów iniekcyjnych. Budowa bariery przeciwfiltracyjnej zakończy się w czerwcu 2022 roku. Zgodnie z umową zawartą 3 lutego 2022 roku między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o współpracy w zakresie odnoszenia się do skutków na terytorium Republiki Czeskiej wynikających z eksploatacji kopalni Turów, po zakończeniu inwestycji rozpoczną się badania i analizy hydrogeologiczne w celu określenia funkcjonalności bariery, w szczególności w zakresie zapobiegania odpływowi wód podziemnych z terytorium Republiki Czeskiej. W przypadku, gdyby bariera okazała się nie w pełni funkcjonalna, Polska zobowiązała się do jej rozszerzenia, pogłębienia i doszczelnienia. Obecnie istniejąca sieć obejmuje ok. 550 miejsc pomiaru zwierciadła wód podziemnych, z czego ponad 150 należy do polsko-czeskiej i polsko-niemieckiej sieci pomiarowej.

Podobna, o wiele dłuższa podziemna bariera o długości ponad 4 km od wielu lat funkcjonuje na terenie kopalni wzdłuż granicy z Niemcami, chroniąc wody Nysy Łużyckiej przed przedostawaniem się do kopalni i spełniając swoją rolę w 100 proc.

Elektrownia Turów, ze względu na swoje położenie, znajduje się w rejonie charakteryzującym się wyższym niż średni poziomem opadów. Część opadów spadających u podnóża Gór Izerskich naturalnie retencjonowana jest w zbiorniku Witka, zlokalizowanym na rzece Witka. Zbiornik ten jest podstawowym ujęciem wody dla Elektrowni Turów. Ze względu na to, że wody w zbiorniku Witka pochodzą w dużej mierze z opadów – można stwierdzić, że do procesów technologicznych w Elektrowni Turów wykorzystywane są wody opadowe. Elektrownia Turów do prowadzenia działalności wykorzystuje tylko wody powierzchniowe, nie korzysta z ujęć wody podziemnej.

W Elektrowni Turów prowadzone jest zamykanie cyklu obiegu wody w procesach produkcyjnych, polegające na skierowaniu wody zużytej do oczyszczania i zawróceniu jej ponownie do procesów produkcyjnych. Wszystkie ścieki z terenu elektrowni oczyszczane są w instalacjach oczyszczalni ścieków: Oczyszczalnia Ścieków Przemysłowych, Oczyszczalnia Ścieków z IMOS bl.7, Podczyszczalnia ścieków z Instalacji Odsiarczania Spalin bl.4-6, Osadnikach Popiołowych, Oczyszczalnia Ścieków Sanitarnych.

Prowadzone jest zamykanie cyklu obiegu wody w procesach produkcyjnych polegające na skierowaniu wody zużytej do oczyszczania i zawrócenia jej ponownie do procesów produkcyjnych:

• wraz z oddaniem nowego bloku do eksploatacji przekazano do użytku Oczyszczalnię ścieków IMOS bloku energetycznego nr 7 – oczyszczone ścieki są wykorzystane ponownie w procesach technologicznych,
• zakończono modernizację podczyszczalni ścieków z IMOS bloków 4-6 – wstępnie oczyszczone ścieki kierowane są do dalszego oczyszczania w instalacji oczyszczania ścieków IMOS bloku 7,
• prowadzona optymalizacja zużycia wody i ilości odprowadzanych ścieków – do zasilania w wodę Instalacji Mokrego Odsiarczania Spalin bloków 4-6 wykorzystywana woda z odsalania głównego układu chłodzącego lub awaryjnie,
• podpisano umowę na wykonanie modernizacji Oczyszczalni Ścieków Przemysłowych.

W 2021 roku rozpoczęto rozbudowę przemysłowej oczyszczalni ścieków w Elektrowni Turów. Jest to działanie proekologiczne mające na celu poprawę środowiska naturalnego w otoczeniu Kompleksu Turów. Odbiornikiem ścieków z Elektrowni Turów jest rzeka Miedzianka. Dążąc do osiągnięcia celu środowiskowego należy zagwarantować, że ścieki zrzucane do rzeki nie mogą pogarszać jej stanu, w związku z czym, parametry ścieków muszą odpowiadać jakości wody dla klasy potoku górskiego. Realizowany projekt zapewni osiągnięcie celów środowiskowych a tym samym dostosowanie Elektrowni Turów do unijnych i krajowych wymagań środowiskowych. Planowana oczyszczalnia ścieków przemysłowych oparta będzie o nowoczesne, wysokosprawne technologie membranowe – mikrofiltrację i odwróconą osmozę. Sprawność odwróconej osmozy wynosi ok. 96-98 proc., co oznacza, że ponad 96 proc. wszystkich zanieczyszczeń zostanie w tym procesie zatrzymanych. Będzie to pierwsze w Polsce i jedno z nielicznych w Unii Europejskiej tak szerokie zastosowanie tego rodzaju technik w obszarze oczyszczania ścieków. W wyniku realizacji tego projektu Elektrownia Turów będzie pierwszą elektrownią, w której oczyszczone ścieki będą mogły być zawracane do układów technologicznych. Nowa oczyszczalnia będzie największą oczyszczalnią w polskiej energetyce, wykorzystującą technologie membranowe o łącznej przepustowości ponad 14 tys. m3 na dobę. Realizacja tej inwestycji korzystnie wpłynie na graniczną rzekę – Nysę Łużycką.

W ramach monitoringu badana jest również cyklicznie jakość wód rzeki Miedzianki w trzech punktach pomiarowych. Badania parametrów fizykochemicznych wykonywane są co dwa tygodnie przez zakładowe laboratorium, natomiast raz na dwa miesiące jakość wody badana jest przez akredytowane laboratorium.

W Elektrowni Opole wszystkie ścieki z terenu przedsiębiorstwa oczyszczane są w końcowej oczyszczalni ścieków. Niektóre rodzaje ścieków przemysłowych podlegają oczyszczaniu wielostopniowemu. Ścieki przemysłowe i deszczowe kierowane są na końcową oczyszczalnię mechaniczno-chemiczną, gdzie poddawane są procesowi koagulacji (łączenia cząstek fazy rozproszonej koloidu w większe agregaty). Ścieki socjalno-bytowe oczyszczane są metodą osadu czynnego w ciągu biologicznym znajdującym się również na końcowej oczyszczalni ścieków. Oczyszczone ścieki przemysłowe i bytowe odprowadzane są wspólnym kolektorem do rzeki Odry. W celu poprawy sedymentacji zawiesiny dopływającej w ściekach surowych oraz usprawnienia i automatyzacji odprowadzania osadów na poletka osadowe w 2019 roku został wybudowany nowy osadnik radialny ze zintegrowaną komorą koagulacji. Nowy osadnik zwiększył niezawodność pracy oczyszczalni oraz stworzył rezerwę przepustowości urządzeń na oczyszczalni. Nowy osadnik pracuje jako podstawowe urządzenie ciągu ściekowego. Projektowa wydajność zapewnia przejęcie i oczyszczenie strumienia dopływających ścieków do wielkości nominalnej 3 200 m³/h oraz posiada rezerwę hydrauliczną.

Elektrownia Dolna Odra posiada otwarty układ chłodzenia i wyposażona jest w obiekty służące do redukcji zanieczyszczeń zawartych w ściekach. W zależności od rodzaju ścieków, oczyszczane są one w oczyszczalni chemicznej, biologicznej, mechanicznych bądź neutralizowane w neutralizatorach. W zależności od składu ścieków są one oczyszczane na jednym lub dwóch obiektach. Wody opadowe i roztopowe z terenu elektrowni oczyszczane są za pomocą osadników i separatorów.

W celu poprawy sedymentacji zawiesiny dopływającej w ściekach surowych oraz usprawnienia i automatyzacji odprowadzania osadów na poletka osadowe w 2019 roku został wybudowany nowy osadnik radialny ze zintegrowaną komorą koagulacji. Nowy osadnik zwiększył niezawodność pracy oczyszczalni oraz stworzył rezerwę przepustowości urządzeń na oczyszczalni. Nowy osadnik pracuje, jako podstawowe urządzenie ciągu ściekowego. Projektowa wydajność zapewnia przejęcie i oczyszczenie strumienia dopływających ścieków do wielkości nominalnej 3200 m³/h oraz posiada rezerwę hydrauliczną.

Aby ograniczyć zużycie wody i ilość odprowadzanych do wód ścieków, wody zużyte w Elektrowni Bełchatów są ponownie wykorzystywane w zamkniętych obiegach wewnętrznych i nie są odprowadzane do wód. Zużyte wody technologiczne są wykorzystywane do odżużlania i uzupełniania strat w obiegu hydroodpopielania. Ścieki sanitarne oraz wody opadowe lub roztopowe odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Kopalni Bełchatów.

W Elektrowni Rybnik wszystkie ścieki z terenu elektrowni oczyszczane są w oczyszczalni ścieków przemysłowych oraz oczyszczalni ścieków z instalacji odsiarczania spalin. Elektrownia Rybnik stosuje zamknięte obiegi wodne tam, gdzie jest to możliwe. Pobrane z ujęć wody są wykorzystywane w procesach wewnętrznych i dopiero w momencie, gdy nie ma możliwości ich wykorzystania w instalacjach elektrowni, są odprowadzane jako ścieki. Żadne z wielkości w 2021 roku nie zostały w tym zakresie przekroczone w stosunku do wartości dopuszczalnych określonych w pozwoleniach wodnoprawnych. W związku z koniecznością dostosowania oczyszczalnia do wymagań konkluzji BAT, zastosowana została z powodzeniem metoda oczyszczalnia ścieków z użyciem nowoczesnego preparatu Nalmet.